ET-TAHBÎR Lİ ‘İLMİ’T-TEFSÎR
et-Tahbîr li ‘İlmi’t-Tefsîr: Celâlüddîn es-Süyûtî (ö. 911/1505) tarafından, Abdurrahman b. Ömer el-Bulkînî’nin (ö. 824/1421) Mevâkıʿu’l-ʿUlûm adlı eseri esas alınarak Kur’ân ilimlerine dair kaleme alınan eserdir. et-Tahbîr li ‘İlmî’t-Tefsîr, Allâme Süyûtî’nin Ulûmu’l-Kur’ân alanındaki ilk çalışmasıdır ve 872 (1467-68) yılında tamamlanmıştır.
ET-TAHBÎR Lİ ‘İLMİ’T-TEFSÎR’İN YAZILIŞ SEBEBİ VE TARİHİ
İmam Suyûtî, ilim tahsili döneminde, geçmiş âlimlerin hadis ilmi hakkında yaptıkları gibi Kur’ân ilimlerinin türleri üzerine de bir kitap yazmamış olmalarına şaşırmıştır. Daha sonra, hocası Kâfîyecî’nin et-Teysir fî Kavâ‘id ‘İlmi’t-Tefsir adlı eserini görmüş ve ondan bir nüshasını almıştır. Kitabın hacmini küçük bulmuş hatta şöyle demiştir: “Bu, susuzluğumu gidermedi ve beni asıl maksada ulaştıracak bir yol göstermedi.”
Daha sonra Celâleddin el-Bulkînî’nin Mevâkı‘u’l-‘Ulûm min Mevâkı‘i’n-Nücûm adlı eserine muttali olmuş ve onun düzenli, açıklayıcı, çeşitli ve güzel bir tertip ile yazılmış, hoş bir eser olduğunu görmüştür. Mevâkı‘u’l-‘Ulûm kitabını incelemesi, onu et-Tahbîr li ‘İlmi’t-Tefsîr adlı kendi eserini yazmaya teşvik etmiştir. Bu kitabında Bulkînî’nin Mevâkı‘u’l-‘Ulûm min Mevâkı‘i’n-Nücûm eserinde zikrettiği konuları ele almış ve faydalı eklemeler yapmıştır. et-Tahbîr li ‘İlmi’t-Tefsîr kitabını 872 (1467-68) yılında tamamlamıştır.
Daha sonra Kur’ân ilimleri üzerine geniş kapsamlı bir kitap yazma fikri zihnine gelmiştir. Bu kitapta, ayrıntılı bir şekilde konuları ele almayı ve tam bir araştırma yöntemi izlemeyi planlamıştır. Bu alanlarda daha önce derinlemesine çalışılmamış olduğunu düşünmüştür. Ancak Zerkeşî’nin el-Burhân adlı eserini işitmiş, onu (temin ederek) incelemiş ve bundan çok memnuniyet duymuştur. Bu eser, Suyûtî’nin içinde sakladığı eseri yazma azmini artırmış ve hedeflediği eseri oluşturma konusunda kararlılığını pekiştirmiştir. Böylece, 878 (1473) yılında el-İtkân adlı eserini kaleme almıştır. Bu tarihe göre, et-Tahbîr li ‘İlmi’t-Tefsîr kitabının yazımı ile el-İtkân arasında altı yıl bulunmaktadır.
ET-TAHBÎR Lİ İLMİ’T-TEFSÎR’İN HAZIRLANIŞI
1. İki ana nüshaya mukabele edilerek tahkik edildi. Ayrıca (tahkikte) yardımcı nüshalarda dikkate alındı.
2. Nüshalar arasındaki önemli farklar belirtildi.
3. el-İtkân başta olmak üzere önemli kaynakları olan Bulkînî’nin Mevâkı‘u’l-‘Ulûm min Mevâkı‘i’n-Nücûm gibi eserlerle karşılaştırıldı; önemli farklar ve ilmî ihtilaflar belirtildi.
4. Metin, imla işaretleriyle düzenlenerek ayrıntılı bir şekilde tashih edildi; özellikle hadîs-i şeriflerin, şiirlerin ve garip (anlaşılması zor kelimelerin) doğru yazımına (harekelenmesine) özen gösterildi.
5. Metinde geçen âyetlerin referansı, metnin içinde köşeli parantezler arasında verildi.
6. Kıraatler, doğru bir şekilde kıraat kitaplarından belgelendi.
7. Hadisler ve eserlerin kaynakları belirtildi.
8. Meşhur olmayan şahsiyetlerin kısaca hal tercümesi yapıldı.
9. İlmi meseleler üzerine, açıklama gerektiren yerlerde ta‘lik atıldı.
10. Kitabın başında dirâse zikredildi, sonunda ise ilmi fihrist ilave edildi.
